Gry, komiksy i inspirujące wydarzenia – biblioteki idą z duchem czasu i odpowiadają na potrzeby czytelników w każdym wieku

Czytanie w każdym wieku niesie ze sobą szereg korzyści indywidualnych i społecznych, stymuluje rozwój intelektualny i emocjonalny, co ma szczególne znaczenie w przypadku dzieci. Pobudza wyobraźnię i fantastycznie wzbogaca słownictwo, co potem może przełożyć się na większą łatwość w przyswajaniu wiedzy i lepsze wyniki w nauce. Czytanie ma zadecydowanie lepszy wpływ na dzieci niż kolejna bajka obejrzana w telewizji czy na tablecie. Pozwala na redukcję stresu i wyciszenie się przed snem po emocjonującym dniu w szkole .

Czytanie książek jest też doskonałym sposobem spędzenia wolnego czasu na emeryturze. Wiele osób w trakcie życia zawodowego nie ma czasu lub siły na czytanie. Jesień życia jest więc doskonałą okazją do nadrobienia zaległości i sięgnięcia po książki. Dodatkowo czytanie pozwala utrzymać sprawność intelektualną na wysokim poziomie, ćwiczyć pamięć i koncentrację.

Po książki warto sięgać codziennie. Wygospodarowanie kilkudziesięciu minut na lekturę jest dziecinnie proste. Wystarczy zrezygnować z kolejnego odcinka serialu lub spędzać mniej czasu w mediach społecznościowych. Badania potwierdzają, że już 30 minut czytania dziennie ma bardzo korzystny wpływ na nasze zdrowie. Jeśli nie jesteśmy doświadczonymi czytelnikami, możemy sobie stworzyć plan czytania, np. jednej książki na miesiąc. To dobry początek, jeśli do tej pory nie czytaliśmy w ogóle. Postęp i tak będzie zauważalny, bez narzucania niepotrzebnego i szybkiego tempa. Z czasem liczba przeczytanych tytułów będzie się zwiększać, bo wejdzie nam to w nawyk i będziemy czytać po prostu szybciej. Ale na początku warto zacząć od kilkunastu lub kilkudziesięciu minut przed snem lub w drodze do pracy, lekarza czy znajomych.

Kiedy mamy ochotę przeczytać jakąś książkę, to oczywiście możemy pójść do księgarni lub zamówić ją przez internet. W przypadku wielu osób ograniczeniem w zakupie książek na własne potrzeby mogą być finanse i niewystarczająca przestrzeń w mieszkaniu. I tu z pomocą przychodzą biblioteki, które bez opłat oferują nam niezwykle bogaty dostęp do różnorodnej literatury, w tym do najnowszych bestsellerów wydawniczych. Wypożyczenie to doskonała alternatywa dla zakupu, która eliminuje ryzyko nabycia książek, które mogą nie przypaść nam do gustu

Dlatego warto bliżej poznać i docenić Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2.0 (NPRCz 2.0) realizowany przez Narodowe Centrum Kultury, Bibliotekę Narodową, Instytut Książki, Ministerstwo Edukacji i Nauki, a koordynowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oferujący kompleksowe wsparcie finansowe bibliotekom publicznym. Priorytetami w Programie są zakup nowości wydawniczych, modernizacja i wyposażenie bibliotek, a także organizacja wydarzeń i projektów integrujących lokalne społeczności.

- Czytelnictwo nie tylko wzmacnia nasze kompetencje osobiste, zawodowe, ale niewątpliwie wpływa na procesy społeczne. Wspiera rozwój społeczny i wzmacnia tożsamość narodową, dlatego jego promocja jest jednym z priorytetowych celów Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Poprzez NPRCz chcemy ułatwiać dostęp do książek i pokazywać korzyści płynące z czytania. Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2.0 jest odpowiedzią na potrzeby i oczekiwania bibliotek publicznych, szkolnych i pedagogicznych oraz ich użytkowników – podkreśla prof. Piotr Gliński, minister kultury i dziedzictwa narodowego.

Wielu osobom biblioteki kojarzą się jedynie z czasami szkolnymi, kiedy musieli wypożyczyć kolejną lekturę. Miejsca te postrzegane są jako nudne, w których nie znajdziemy nowych i ciekawych książek. Zmiana postrzegania bibliotek jest jednym z celów NPRCz 2.0. Chodzi o uświadomienie Polakom, że to przyjazne, dostępne i nowoczesne centra kultury z szerokim wyborem nowości wydawniczych w formie drukowej oraz w formatach cyfrowych. Obecnie biblioteki mogą pochwalić się ciekawymi zbiorami chociażby komiksów i gier planszowych. Standardem są także liczne spotkania z autorami i kluby dyskusyjne, będące doskonałą okazją do poznania osób o podobnych zainteresowaniach.

NPRCz 2.0 to rozwinięcie programu realizowanego w latach 2016–2020. Wówczas budżet przedsięwzięcia wynosił 700 mln zł. Wartość drugiej edycji programu na lata 2021-2025, szacowana jest na 1,1 miliarda złotych. Program ma na celu rozwój czytelnictwa w Polsce poprzez kształtowanie i promowanie postaw proczytelniczych, poszerzanie dostępu do książek oraz wzmacnianie roli bibliotek publicznych, pedagogicznych i szkolnych.

– Poprzednia edycja programu (na l. 2016 – 2020) pokazała, że dzięki wzbogaceniu księgozbioru o nowości wydawnicze, uczniowie chętniej sięgali po książki z biblioteki szkolnej. Wzrosła też świadomość rodziców w odniesieniu do roli książek w życiu dziecka i korzyści wynikających z czytania. Ważne, aby nawyki czytelnicze były kształtowane od najmłodszych lat życia dziecka, dlatego wsparciem w obecnej edycji programu, oprócz szkół i bibliotek pedagogicznych, będą objęte także przedszkola. Kontakt z wartościową literaturą dziecięcą jest nieoceniony w harmonijnym rozwoju dziecka – podkreśla minister edukacji i nauki dr hab. Przemysław Czarnek.

Program obejmuje wsparcie w kilku obszarach, m. in. poprawę oferty bibliotek dzięki zakupowi nowości wydawniczych, w tym usług zdalnego dostępu do treści w formatach e-booków, audiobooków czy synchrobooków, budowę ogólnokrajowej sieci bibliotecznej poprzez zintegrowany system zarządzania zasobami bibliotek, w ramach której powstanie platforma dla 500 bibliotek, zakup wyposażenia dla bibliotek szkolnych i w placówkach wychowania przedszkolnego.

Możliwe jest także dofinansowanie inwestycji infrastrukturalnych. Mogą się o nie ubiegać placówki w miejscowościach do 100 tysięcy mieszkańców. Na szczególne preferencje mogą liczyć biblioteki zlokalizowane w zabytkowych gmachach oraz znajdujące się w nieodpowiednim stanie technicznym. Premiowana jest także budowa nowych, energooszczędnych budynków.

Ważnym elementem programu jest także kontynuacja działań Ministerstwa Edukacji i Nauki, skierowanych do bibliotek szkolnych i pedagogicznych.

- Czytelnictwo to kompetencja nabywana w rodzinie oraz w długim procesie edukacji szkolnej. To jest nasz bazowy kapitał, z którym wchodzimy w dorosłe życie. Jak pokazują wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Osób Dorosłych (PIAAC), w Polsce aż 19 proc. osób w wieku 16–65 lat, ma problemy z czytaniem ze zrozumieniem, co w kontekście obniżonego poziomu czytelnictwa jest istotną przesłanką do kontynuacji NPRCz. Ważnym elementem programu jest zwiększanie dostępu Polaków do wszelkich formatów książek i różnych rodzajów literatury. Realizujemy je poprzez działania skierowane do bibliotek publicznych oraz bibliotek szkolnych i pedagogicznych, gwarantujących każdemu równy i demokratyczny dostęp do wiedzy i uczestniczenie w rozwoju społecznym – mówi minister Czarnek.

W kończącym się powoli 2023 roku udało się zorganizować szereg inicjatyw w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa. Uruchomione zostały chociażby kampanie społeczne promujące czytanie. Pierwszą był „Pociąg do czytania” - wakacyjna inicjatywa skierowana do rodaków podróżujących koleją. Na największych polskich dworcach pojawiły się specjalnie zaprojektowane mobilne strefy relaksu wypełnione książkami. Dzięki temu osoby oczekujące na pociąg mogły odpocząć w komfortowych warunkach i przyjemnie spędzić czas z ciekawą lekturą.

Drugą było „Czytanie na trawie” czyli pikniki rodzinne, na których można było znaleźć mobilne biblioteki. Chętni mogli wziąć udział w licznych spotkaniach i warsztatach. „Czytanie na trawie” łączyło promocję czytelnictwa z aktywnym spędzaniem czasu na świeżym powietrzu.

Kolejna kampania pod nazwą „Czytaj i wejdź do gry” ruszyła w październiku br. Do udziału w niej zaproszono znanych sportowców: siatkarzy Marię Stenzel i Mateusza Bieńka, kulomiota i złotego medalistę olimpijskiego Tomasza Majewskiego oraz piłkarza Legii Warszawa Bartosza Kapustkę. Celem akcji jest uświadomienie Polakom, że ważny jest nie tylko rozwój fizyczny i dbanie o zdrowe ciało, ale także trening umysłu. Uznani sportowcy przypominają, że czytanie książek to przyjemny i bardzo wartościowy sposób na spędzenie wolnego czasu.

- Wbrew pozorom sport wymaga myślenia. Jako kibic obserwuję to szczególnie podczas gier zespołowych, w których Polacy osiągają światowe sukcesy. Do tych najjaśniejszych dyscyplin polskiego sportu, które od lat dostarczają nam wielu radosnych emocji, należy bez wątpienia siatkówka, dlatego wspólne działania z Polską Ligą Siatkówki i z klubami ligowymi na rzecz upowszechniania czytelnictwa traktujemy w Narodowym centrum Kultury jako ekscytujące wyzwanie, którego celem jest kształtowanie pozytywnych nawyków czytelniczych - przekonuje prof. Rafał Wiśniewski, dyrektor Narodowego Centrum Kultury.

Jak wynika z danych Instytutu Książki, w 2023 roku zrealizowano i nadal realizowane są 73 inwestycje związanie z infrastrukturą. Łączne dofinansowanie wynosi 52 mln zł. Do końca III kwartału przekazano beneficjentom już przeszło 37 mln. Wszystkie projekty realizowane w roku bieżącym rozpoczęły się w 2021 lub 2022 roku.

„Infrastruktura bibliotek 2021-2025” to szansa na dofinansowanie budowy, przebudowy, modernizacji, rekonstrukcji lub adaptacji obiektów bibliotecznych. Dotyczy to zarówno mniejszych ośrodków, jak chociażby Czosnów na Mazowszu i Zabór w Lubuskiem oraz większych miast pokroju Piotrkowa Trybunalskiego czy Czeladzi.

W dniach 13-14 listopada odbędzie się w Gdyni konferencja ekspercka „Infrastruktura bibliotek 2021-2025. Inwestycja i co dalej?”. Jest ona skierowana przede wszystkim do przedstawicieli bibliotek publicznych, zwłaszcza dla uczestników projektu „Infrastruktura bibliotek” oraz bibliotekarzy planujących złożenie w przyszłości wniosku o dofinansowanie. Podczas konferencji będzie można wysłuchać prezentacji, dyskusji i wystąpień osób posiadających doświadczenie związane z inwestycjami w infrastrukturę. Drugiego dnia uczestnicy odwiedzą inspirujące biblioteki w regionie.

Imponujące są także środki z NPRCz 2.0 przekazane za pośrednictwem Biblioteki Narodowej na poprawę oferty bibliotek publicznych, czyli zakup nowości wydawniczych oraz rozwój ogólnokrajowej sieci bibliotecznej. W wyniku pierwszego naboru o dofinansowanie podpisała z beneficjentami 2030 umów na łączną kwotę ponad 27,5 mln zł. Obecnie trwają przygotowania do ogłoszenia drugiego naboru. Został przeprowadzony także nabór uzupełniający dla dużych bibliotek publicznych oraz innych zaliczonych przez ministra kultury do ogólnokrajowej sieci bibliotecznej o księgozbiorach liczących powyżej 50 tys. jednostek zbiorów, zlokalizowanych na terenie całego kraju. W pierwszym naborze wnioski złożyło 45 bibliotek. 14 z nich zostało zarekomendowanych do przyłączenia do zintegrowanego systemu zarządzania zasobami bibliotek.

Narodowe Centrum Kultury w ramach NPRCz 2.0 koordynuje działania upowszechniające czytelnictwo, realizuje monitoring i ewaluację programu oraz odpowiada za konkurs dotacyjny BLISKO (Biblioteka | Lokalność | Inicjatywy | Społeczność | Kooperacja | Oddolność)

Program BLISKO służy:

• rozwijaniu lokalnych partnerstw, w których wiodącym podmiotem jest biblioteka jako przestrzeń do spotkań, wspólnej pracy, działalności twórczej, promowania aktywności czytelniczej oraz odpoczynku i integracji społeczności;
• wzmacnianiu kompetencji pracowników bibliotek, pozwalających na rozpoznanie potrzeb i potencjału kulturowego członków lokalnych społeczności, a w konsekwencji na efektywną z nimi współpracę i inicjowanie działań kulturalnych wokół bibliotek;
• wymianie doświadczeń z innymi beneficjentami w skali kraju;
• włączeniu nowych środowisk w działalność bibliotek i aktywizacji społeczności lokalnych.

Działania podejmowane w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0 – ważnego społecznego programu rządowego o charakterze systemowym - mają zachęcić Polaków do częstszego sięgania po książki i odwiedzania bibliotek, które dzięki ogromnemu dofinansowaniu ze środków programu stają się lokalnymi centrami dostępu do kultury, wiedzy i rozrywki oraz przyjemnym miejscem spotkań w naszym najbliższym sąsiedztwie. Owoce zarówno pierwszej jak i drugiej edycji programu są już widoczne w wielu miejscowościach w całej Polsce.